Hợp đồng kỳ hạn là gì? Những điều cần lưu ý đối về hợp đồng kỳ hạn

Bạn là nhà giao dịch tại các thị trường thì chắc hẳn không còn xa lại với thuật ngữ hợp đồng kỳ hạn. Tuy nhiên cũng sẽ có một số nhà giao dịch biết đến thuật ngữ này nhưng lại không hiểu nó là gì và được sử dụng như thế nào. Vậy để biết được rõ đặc điểm của hợp đồng kỳ hạn là gì chưa? Nó được áp dụng như thế nào tại các sàn giao dịch và cần lưu ý những gì khi sử dụng nó thì các bạn đừng bỏ qua bài viết sau đây của TraderForex nhé.

Hợp đồng kỳ hạn là gì?

Hợp đồng kỳ hạn với tên gọi khác là Forward contract được xem là một trong những loại chứng khoán phái sinh. Tại đây bên mua và bên bán sẽ tiến hành trao đổi, mua bán các loại tài sản vào thời gian cụ thể trong thời gian tương lai (nó được gọi là Forward date) bằng một mức giá được thỏa thuận cụ thể tính từ hôm nay (được gọi là forward price).

Hợp đồng kỳ hạn thuộc loại hợp đồng giao sau nó đối lập và trái ngược với loại hợp đồng giao ngay, các loại tài sản thuộc hợp đồng giao ngay thường sẽ được giao trong 2 ngày tính từ ngày hợp đồng được ký kết (T+2). Còn đối với hợp đồng kỳ hạn thì khoảng thời gian nhận sẽ lâu hơn T+2. Sự chênh lệch của mức giá có kỳ hạn và mức giá giao ngay có thể gọi là thặng dư khi mức giá có kỳ hạn cao hơn gọi là forward premium, và nó sẽ được gọi là khoản chiết khấu khi mức giá có kỳ thận thấp hơn được gọi là forward discount.

Thông thường người ta sẽ áp dụng loại hợp đồng kỳ hạn để tiến hành đầu cơ mức giá cả trong thời gian tương lai. Tuy nhiên, loại hợp đồng này sẽ có mục đích là hạn chế các loại tài sản gặp các tác động, rủi ro liên quan đến mức giá và lãi suất có trong tương lai.

Những loại hợp đồng kỳ hạn đang được sử dụng phổ biến hiện nay

Hiện tại, những bên tham gia vào các giao dịch mua bán trên thị trường giao dịch thông thường sẽ lựa chọn các loại hợp đồng kỳ hạn như:

• Hợp đồng kỳ hạn dành cho cổ phiếu được gọi là equity forward contract, đây là loại hợp đồng dành cho các loại tài sản là cổ phiếu.
• Hợp đồng kỳ hạn dành cho trái phiếu hay được gọi là forward contract on bond, đây là loại  hợp đồng dành cho các loại tài sản là trái phiếu.
• Hợp đồng kỳ hạn dành cho hàng hóa được gọi là commodity forward, đây là loại hợp đồng dành cho các loại hàng hóa ví dụ như lúa mì, lúa, gạo…
• Hợp đồng kỳ hạn dành cho các giao dịch tiền tệ và có kỳ hạn được gọi là currency forward contract, đây là loại hợp đồng mà bạn bên sẽ thực hiện cam kết là mua/ bán lượng tiền tệ theo tỷ giá cụ thể cho nhau và được xác định thời gian cụ thể trong tương lai.
• Hợp đồng lãi suất có kỳ hạn được gọi là  forward rate agreement- FRA, đây là loại hợp đồng mà hai bên mua và bán sẽ đồng ý về mức lãi suất nhận được tại các khoản thành toán trong tương lai.
• Hợp đồng kỳ hạn không có các giao dịch được gọi là  non-deliverable forward viết tắt là NDF. Đối với loại hợp đồng này sẽ được thực hiện thông qua các thỏa thuận giao dịch bằng tiền mặt chứ không phải là tài sản gốc.
• Tại thị trường giao dịch ở Việt Nam, loại hợp đồng kỳ hạn phổ biến đối với ngoại hối, nhưng đối tượng tham gia vào sẽ có ngân hàng thương mại, công ty xuất khẩu và nhập khẩu, tổ chức giúp phòng ngừa các rủi ro liên quan đến tỷ giá…

Một số quy định liên quan đến loại hợp đồng kỳ hạn dành cho ngoại hối:

Đây là sự thỏa thuận của các bên khi tiến hành giao dịch ngoại tệ với mức giá đã được ấn định từ trước và sẽ được thanh toán tại thời điểm đã được xác định trong tương lai.

Loại tài sản cơ sở của hợp đồng kỳ hạn được xác định là ngoại tệ và mức giá kỳ hạn đó là tỷ giá của 2 loại tiền. Vào ngày đáo hạn thì tỷ giá sẽ được áp dụng và dược gọi là tỷ giá kỳ hạn.

Tương tự như những loại hợp đồng kỳ hạn khác thì mức giá kỳ hạn của hợp đồng sẽ do hai bên thỏa thuận với nhau nhưng tỷ giá này sẽ thuộc giới hạn so với tỷ giá kỳ hạn đang hiện hành thuộc ngân hàng nhà nước. Đối với Việt Nam, mức tỷ giá kỳ hạn thường được niêm yết bởi các ngân hàng thương mại và được xác định thông qua các loại tỷ giá giao dịch ngay, lãi suất tại thị trường tiền tệ.

Xác định tỷ giá kỳ hạn thông qua công thức:

F0= S0*(1 +rd)/ (1+ry)

Trong đó:

• F0 là tỷ giá kỳ hạn
• S0 là tỷ giá giao ngay
• rd là lãi suất của tiền tệ được định giá
• ry là lãi suất của tiền tệ được yết giá

Với cách tính này sẽ được hình thành thông qua lý thuyết ngang bằng của lãi suất, sự chênh lệch lãi suất của 2 đất nước sẽ bằng với sự chênh lệch của tỷ giá có kỳ hạn và loại tỷ giá giao ngay. Để các bạn có thể hiểu rõ hơn các công thức tính hợp đồng kỳ hạn là gì? Hãy cùng xem ngay ví dụ sau:

Một doanh nghiệp xuất khẩu X đang muốn kiếm khoản tiền 500.000 USD để có thể nhập hàng trong tháng tới. Để có thể phòng ngừa những rủi ro về tỷ giá tăng lên thì công ty X cần ký hợp đồng kỳ hạn về ngoại hối với ngân hàng Y. Lúc này công ty X có thể mua được 500.000 USD với mức tỷ giá là 21.500 VND. 1 tháng sau, mức tỷ giá USD/VND sẽ tăng lên và lớn hơn 21.500 VND và lúc này công ty A đã có thể hạn chế và phòng ngừa rủi ro thành công.

Các yếu tố hình thành nên một hợp đồng kỳ hạn

Các loại tài sản cơ sở được sử dụng để mua bán là:

• Loại tài sản có thực là lúa, gạo, cà phê…
• Loại tài sản tài chính là ngoại hối, cổ phiếu, tiền tệ…

Những bên tham gia hợp đồng:

• Người mua: Người đồng ý mua tài sản tại thời điểm nhất định ở tương lai và mức giá sẽ được thỏa thuận trong hôm nay.
• Người bán: Người đồng ý bán tài sản tại thời điểm nhất định ở tương lai và mức giá sẽ được thỏa thuận trong hôm nay.

Với thời điểm cụ thể được xác định trong tương lai chính là thời điểm hợp đồng được thanh toán, tức là từ ngày ký kết hợp đồng đến ngày thực hiện thanh toán được gọi là kỳ hạn hợp đồng.

Giá thanh toán là giá được áp dụng trong thời gian thanh toán tại tương lai đối với những loại tài sản cơ sở nhưng đã được xác định tại thời điểm hiện tại, thông thường sẽ xác định dựa vào mức giá thực hiện giao dịch ngay và mức lãi suất tại thị trường. 

Ví dụ: 05/04/2022, hợp đồng kỳ hạn kéo dài 3 tháng được ông X ký kết với ông Y để mua 10 tấn gạo, mức giá được ấn định là 15.000 VND/ kg.

Lúc này:

• Ông X ( người mua) và ông Y ( người bán)
• Ngày đáo hạn: 05/07/2022
• Mức giá kỳ hạn: 15.000 VND/ kg

Hợp đồng kỳ hạn có giá trị gì?

Hợp đồng kỳ hạn với sự tham gia của hai bên mua và bán các loại tài sản, được ấn định trước về mức giá ở hiện tại và sẽ tiến hành thanh toán trong tương lai.

Người mua sẽ nhận được giá trị tại hợp đồng kỳ hạn là S(t) – K 

•  -K là mức giá kỳ hạn đã được ấn định từ trước tại hợp đồng
• S(t) là mức giá giao ngay trên thị trường tại thời điểm hợp đồng kết thúc.

Mức giá kỳ hạn sẽ được xác định từ khi hai bên ký hợp đồng và nó sẽ không thay đổi cho dù loại tài sản đó có thể thay đổi theo thời gian trên thị trường.

Vào thời gian đáo hạn, người mua phải mua loại tài sản có mức giá tại thị trường S(t), mức giá kỳ hạn được xác định trước là K.

Mức giá mà người bán nhận được đối với đơn vị tài sản : K – S(t)

Khi S(t) > K lúc này người mua sẽ có lời và người bán bị thua lỗ

Khi S(t) < 0 lúc này người bán sẽ có lời và người mua bị thua lỗ

Lợi nhuận và thua lỗ của hợp đồng kỳ hạn = mức giá trị nhận được – mức phí hợp đồng

Do hợp đồng được thực hiện trực tiếp từ bên mua và bên bán không qua trung gian nên sẽ không mất bất kỳ chi phí nào, do đó lợi nhuận và thua lỗ sẽ bằng vơi sgias trị mà họ nhận được từ hợp đồng.

Ví dụ: 03/02/2022. công ty A ký kết hợp đồng kỳ hạn với công ty B để mua 1000 tấn gạo, kỳ hạn 3 tháng và mức giá kỳ hạn là 8 triệu VNĐ/ tấn. Lúc này công ty A sẽ được gọi là người mua và công ty B sẽ được gọi là người bán tại hợp đồng.

Với mức giá đã được ấn định như trên thì cả hai bên bán và mua sẽ không nhận được lợi thế về giá thế nên giá trị hợp đồng sẽ bằng 0 ở ngày hợp đồng được ký kết. Nhưng nếu mức giá gạo trên thị tường có sự thay đổi thì giá trị của hợp đồng cũng sẽ thay đổi.

Đặc điểm hợp đồng kỳ hạn

Một hợp đồng kỳ hạn sẽ có đầy đủ đặc điểm như sau:

• Vào ngày mà hợp đồng được ký kết thì hai bên giao dịch sẽ không tiến hành thanh toán, trao đổi hàng hoá/ tài sản cơ sở mà nó sẽ được thực hiện khi đến khoảng thời gian đáo hạn.
• Hợp đồng kỳ hạn sẽ được ký kết, thỏa thuận từ bên mua và bên bán sẽ không thông qua bất kỳ đơn vị trung gian nào nên sẽ không mất thêm bất kỳ mức chi phí nào nữa.
• Đến thời gian đáo hạn thì hai bên cần thực hiện đúng những thỏa thuận đã đề ra trong hợp đồng. 
• Tài sản cơ sở sẽ là tất cả các loại tài sản và không cần chuẩn hóa về khối lượng hay chất lượng và giá trị…
• Nó sẽ không được niêm yết, giao dịch tại các thị trường trung lập mà chỉ có thể giao dịch tại các thị trường OTC.
• Người tham gia vào hợp đồng kỳ hạn sẽ có thể đống vị thế khi mở vị thế trái ngược với loại hợp đồng kỳ hạn tương tự.
• Không cần tiến hành ký quỹ
• Hợp đồng kỳ hạn có tính thanh khoản thấp nên sự rủi ro khá cao

Ý nghĩa và rủi ro của loại hợp đồng kỳ hạn

Ý nghĩa

Về cơ bản thì hợp đồng kỳ hạn giúp phòng ngừa và hạn chế các rủi ro trước những sự biến động đột ngột, bất thường đối với mức giá của các loại hàng hóa, tài sản trong tài chính và lãi suất. Các doanh nghiệp sử dụng loại hợp đồng kỳ hạn nhằm giúp cố định khoản chi phí (chi phí nguyên vật liệu) để hạn chế các rủi ro khi mức giá xuất hiện sự leo thang.

Còn với những ngân hàng thương mại và công ty đa quốc gia, người đầu tư tài chính, công ty nhập khẩu, xuất khẩu và người chịu nhiều ảnh hưởng do sự biến động về tỷ giá hối đoái thì loại hợp đồng kỳ hạn sẽ là một trong những công cụ giúp hạn chế rủi ro.

Rủi ro

Những bên tham gia vào hợp đồng kỳ hạn sẽ phải chịu 2 loại rủi ro về tài chính là rủi ro về thanh khoản và rủi ro về thanh toán.

• Rủi ro về thanh khoản:  hợp đồng kỳ hạn thường không phát triển bằng loại hợp đồng tương lai nhất là đối với thị trường Việt Nam nên nó không được niêm yết tại bất kỳ sàn giao dịch nào mà nó chỉ là loại hợp đồng riêng biệt đối với cả 2 bên nên loại hợp đồng này không được trao đổi trên thị trường, nên tính thanh khoản của nó khá thấp. Khi nhận thấy có rủi ro hoặc có nhu cầu thay đổi tài sản cơ sở thì sẽ rất khó khăn trong việc nhượng lại hợp đồng hoặc đống hợp đồng đó bằng vị thế trái ngược.
• Rủi ro về thanh toán: Giữa hai bên mua và bán không có khoản tiền ký quỹ nào và sẽ không có bên trung gian để có thể thanh toán bù trừ, các khoản lợi nhuận và thua lỗ có tại hợp đồng sẽ thanh toán khi đến ngày hợp đồng đáo hạn nên rủi ro của việc thanh toán là rất cao. 

Hợp đồng kỳ hạn khác biệt như thế nào so với hợp đồng tương lai?

Vậy sự khác biệt cơ bản của hai loại hợp đồng tương lai và kỳ hạn là gì? Để thấy rõ sự khác biệt này chúng ta có thể xem xét đến tính chất, tính thanh khoản, rủi ro về thanh toán và các tiêu chuẩn hóa của hợp đồng như sau:

Về tính chất: Có sở giao dịch chịu trách nhiệm trung gian tiến hành trao đổi, thực hiện hợp đồng. Đây là khác biệt quan trọng nhất với hợp đồng kỳ hạn. Sở giao dịch cho phép những nhà đầu tư vô danh tính có thể tiến hành mua bán với hợp đồng tương lai và không cần xác định đối tác cụ thể. Bên cạnh đó, sở giao dịch còn giúp hợp đồng tương lai có tính thanh khoản cao tại thị trường làm cho các đối tác tiến hành các nhiệm vụ hiệu quả.

Về sự tiêu chuẩn hóa của hợp đồng thì hợp đồng tương lai được chuẩn hóa hơn. Hợp đồng kỳ hạn, bất kỳ loại hàng hóa nào, số lượng lớn hay nhỏ, chất lượng ra sao cũng có thể thực hiện được loại hợp đồng này và hai bên sẽ xác định thời gian thanh toán. Nhưng đối với hợp đồng tương lai, do được niêm yết tại sở giao dịch nên được quy định về các loại sản phẩm hàng hóa, cần đáp ứng tối thiểu tiêu chuẩn về chất lượng và có thời điểm giao hàng xác định.

Sự rủi ro về thanh toán: Chúng ta sẽ kiểm soát được những rủi ro này khi tham gia hợp đồng tương lai. Khi thực hiện gia dịch cả hai bên mua và bán sẽ không biết đối tác của mình là ai. Và các trung tâm thanh toán sẽ tiến hành bù trừ vào khoản thanh toán với chức năng là bên trung gian tại tất cả giao dịch.

Loại hợp đồng kỳ hạn thì với các khoản lợi nhuận và thua lỗ sẽ được tính toán sau khi đến thời gian đáo hạn. Trong khi đó những thay đổi về giá trị của hai bên tham gia hợp đồng đối với hợp đồng tương lai sẽ được thay đổi và điều chỉnh hằng ngày tùy thuộc vào giá trị tại thị trường. Ngoài ra, hợp đồng tương lai có đưa ra các yêu cầu về ký quỹ nên việc thanh toán diễn ra hằng ngày và những yêu cầu này sẽ hạn chế được những rủi ro có thể xảy ra khi tiến hành thanh toán có tại hợp đồng tương lai.

Tính thanh khoản: Hợp đồng tương lai có sự tham gia của bên trung gian là sở giao dịch nên tính thanh khoản cao hơn hợp đồng kỳ hạn.

Trên đây là những thông tin liên quan đến hợp đồng kỳ hạn là gì mà TraderForex đã tìm hiểu và chia sẻ đến các bạn. Với những thông tin này chúng tôi hy vọng bạn sẽ có sự lựa chọn đúng đắn về loại hợp đồng mà mình lựa chọn.

Xem thêm: Hợp đồng hoán đổi và đặc điểm của nó.